Wanneer we aan de zomer denken komen gedachten bij ons op aan lekker weer, een ijsje eten, wat drinken op het terras, genieten van de vakantie, misschien vliegen naar Spanje, Griekenland of nog verder. Het referentiekader van de zomer geeft ons een plezierig gevoel. Maar dat verandert.
Het referentiekader van de zomer verandert door de klimaatverandering. De zomerse dagen worden heter. Hittegolven komen in ons land vaker voor en houden langer aan. We lezen berichten over te droge gronden en grote bosbranden in het buitenland. We zien de beelden daarvan op TV. Regenbuien worden heftiger en leiden zelfs tot overstromingen. Het referentiekader van de zomer verandert daardoor ook langzaam. Van plezierig naar een gevoel van bezorgdheid.
Heel langzaam houden we rekening van dit veranderde referentiekader. Particulieren schaffen airco’s aan om hun huizen in de zomer te koelen. Ook kantoren en woningcomplexen worden meer hittebestendig gemaakt. Gemeenten ontwikkelen beleid waarbij getracht wordt de hitte in steden te verminderen. In het buitengebied wordt nagedacht over oplossingen om water enerzijds vast te kunnen houden, anderzijds om rivieren meer ruimte te geven.
Het is een gegeven dat wanneer er veranderingen zich aandienen mensen niet goed kunnen overzien welke veranderingen gaan plaatsvinden. Men ziet een vernieuwing of verandering en beoordeelt dat vanuit het bestaande referentiekader. Men heeft geen idee wat er daarna nog volgt omdat men zich daar geen voorstelling van kan maken.
Toen de auto werd uitgevonden konden tijdgenoten niet vermoeden dat er ooit zoveel zouden komen, dat men met duizenden tegelijk op brede wegen in de file zou komen te staan. Men bekeek de auto met het bestaande referentiekader en verwachtte dat de auto alleen het paard en wagen/rijtuig zou vervangen. Het referentiekader veranderde langzaam toen er geleidelijk meer auto’s kwamen, auto(snel)wegen werden aangelegd en ook het sociale leven en de inrichting van ons land veranderde. ‘Iedereen’ kocht en reed uiteindelijk een auto.
Toen het vliegtuig werd uitgevonden kon men zich niet voorstellen dat mensen massaal met het vliegtuig op vakantie zouden gaan of voor een weekendje weg naar een populaire stad in een ander land zouden vliegen. Men bekeek het vliegtuig vanuit het bestaande referentiekader en dacht dat de elite, ter vervanging van de auto, met eigen vliegtuigen zouden gaan reizen. Het referentiekader veranderde langzaam toen er geleidelijk grotere vliegtuigen kwamen bestemd voor vervoer van betalende passagiers, daarna de prijzen van de vliegtickets daalden en in andere landen een toeristische infrastructuur ontstond om het massatoerisme te kunnen bedienen. ‘Iedereen’ ging vliegen.
Klimaatverandering zorgt onontkoombaar voor andere referentiekaders. Vanuit het bestaande referentiekader denken we dat straks ‘iedereen’ een elektrische auto zal hebben. Dat het gewoon is om bij een afstand van 3 kilometer de auto te blijven pakken. Een baan te nemen op een uur rijden of een woning te kopen op diezelfde reistijd met de auto van het werk. Vanuit het bestaande referentiekader is het gewoon om 16 tot 18 jarigen met vrienden naar Mallorca te laten vliegen om te feesten. Werd het door het kabinet noodzakelijk geacht om de KLM tijdens de Corona-crisis overheidssteun te geven, zodat het bedrijf straks op dezelfde voet kan doorgaan. Maar vanuit de nieuwe referentiekaders die door de klimaatverandering ontstaan is dit alles niet vanzelfsprekend.
Is de elektrische auto de vervanger van de conventionele auto, zoals de auto het paard en rijtuig verving, of staan de aan de vooravond van een nieuw tijdperk? De elektrische auto zal een eigen referentiekader scheppen. Dat betekent dat de verbreiding van de auto kan afnemen en de vervoerprestaties kunnen verminderen. Wanneer dit plaatsvindt heeft dat effect op de inrichting van ons land en de steden. Elektrische vliegen op populaire vakantiebestemmingen is voorlopig onmogelijk. Vliegen zal daardoor minder vanzelfsprekend worden en dat zal effect hebben op de hele sector, van vlieg- en reismaatschappij tot en met de toeristische infrastructuur in het eigen land en het buitenland.
Wie denkt dat alles bij het oude blijft of dat veranderingen binnen het bestaande referentiekader plaats zullen vinden, heeft het mis. De samenleving zal veranderen omdat het klimaat veranderd en daardoor zullen nieuwe referentiekaders ontstaan.
Gepubliceerd bij Speakers Academy, 10 augustus 2021
: 
